• شیبدار كردن (Slopeing)

مهار بندی جداره‌ها توسط المان‌های افقی و مایل

‌این روش ساده برای نگهداری و حفاظت جداره‌های حاصل از گودبرداری و برای جلوگیری از تغییر مكان‌های جانبی در گودهایی با عرض كم در محیط‌‌های شهری استفاده می‌شود. از معایب این روش اتلاف قابل توجهی از فضای كاری داخل گود و محدودیت در به كارگیری ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز و همچنین افزایش ریسك برخورد با المان‌ها و به مخاطره انداختن آنها است د.

مهاربندی توسط المان‌های كششی

از این روش به عنوان روش متداول در پایدار سازی موقت گود در مناطق شهری استفاده میشود. در این روش از پروفیل‌های معمول فولادی به صورت ستون‌های پیوسته كه درون خاك فرو برده و استفاده می‌شوند و عمق كف گود اجرا خواهند شد. فاصله بین المان‌ها بین ۲ الی ۴ متر بوده به طوری كه بتوان فضای بین آنها را با الوارهای چوبی (لارده چینی) پر نمود. در این روش از مهارهای كششی به منظور حفاظت جانبی گود استفاده می‌شود و اتصال بین ستون‌ها توسط میل مهارها و جوشكاری انجام می‌شود.

مهاربندی توسط سپر کوبی

‌در این روش صفحه فلزی داخل خاك و جداره گود توسط چكش پنوماتیك و با استفاده از لرزش كوبیده می‌شوند و با انواع اتصالات بین خود به یكدیگر متصل شده و یك جداره پیوسته را تشكیل می‌دهند. از مزایای این روش راحتی در كوبیدن‌، نصب و بیرون كشیدن صفحات فلزی بودهو مصالح آن مجدداً
قابل استفاده در پروژه‌های دیگر است. همچنین در این روش به المان‌های افقی و مایل كمتری نیاز است. بنابراین محدودیت‌های اشغال فضای داخل گود كمتر وجود دارد‌. از جمله معایب این روش وابستگی به نصب سپرهای فلزی است كه در محیط‌های شهری به دلیل وجود تاسیسات زیربنایی شهری و ایجاد لرزش و صدای ناشی از كوبش سپرها محدودیت‌هایی را به وجود می‌آورد. همچنین كوبیدن سپرها در زمین‌های سنگی ‌یا خاك‌های بسیار متراكم به سختی انجام پذیر است و در زمین‌های با شرایط مذكور با محدودیت مواجه میشود.

مهار بندی توسط شمع‌های درجا

یكی از روش‌های متداول در پایداری و حفاظت جداره‌ها با شرایط متنوع اعم از زمین سخت و سست و نرم استفاده از شمع‌های درجا است و در برخی موارد علاوه بر ایفای نقش حفاظت جانبی نقش آب بندی را نیز انجام می‌دهد و همواره در صورت نیاز بار قائم نیز تحمل می‌كند. مهار بندی جداره‌ها توسط شمع‌های درجا در موارد زیر به عنوان گزینه برتر برای سیستم‌های حفاظت جانبی گود مطرح است.

• در مواردی كه امكان اجرای سپر فولادی (كوبیدن و نصب) وجود ندارد و یا سختی و تراكم زمین بیش از حد توان سپر كوبی و با دشواری زیادی مواجه است.
• ‌در شرایطی كه به دلیل وجود آب‌های زیرزمینی و بالا بودن سطح آن نیاز به آب بند بودن جداره است.
• ‌در مواردی كه امكان ایجاد مهارهای جانبی (كششی) در زیر ساختمان‌های مجاور ناشی از گودبرداری وجود ندارد‌ یا در تلاقی با تاسیسات زیر بنایی شهری و مستحدثات زیرزمینی (تونل) باشد.
• ‌در مواقعی كه امكان استفاده از سیستم حفاظت گود به عنوان بخشی از سازه اصلی و باربری وجود داشته باشد.

مهار بندی توسط دیوار دیافراگمی

یكی دیگر از روش‌های محافظت از جداره گود احداث دیوار دیافراگمی و یا دیوار دوغابی است. در این روش ابتدا توسط دستگاه‌های گراب متناسب با شرایط زمین حفاری قسمتی از دیوار انجام می‌شود و همزمان با حفاری جهت پایداری جداره دیواره حفاری شده و جلوگیری از ریزش‌های موضعی از دوغاب بنتونیت استفاده می‌شود‌. تشكیل كیك بنتونیت در داخل دیواره حفاری شده و نفوذ در لایه‌های دانه‌ای جداره باعث میشود جداره همواره پایدار بماند و‌ بلافاصله پس از رسیدن به عمق مورد نظر، آرماتور گذاری شده و در نهایت بتن ریزی میشود. این روش در زیر هسته سدهای خاكی نیز كاربرد بسیار دارد و از هرگونه نشتی جلوگیری می‌نماید. استفاده از این تكنیك در مناطق شهری نیز با محدودیت‌های نظیر استفاده از روش مهار بندی افقی و مایل و المان‌های كششی دارا هستند.

جداره‌های مهاربندی شده توسط نیلینگ

‌تئوری استفاده از روش نیلینگ بر مبنای مسلح كردن و مقاوم نمودن توده خاك با استفاده از دوختن توده خاك توسط مهارهای كششی فولادی با فواصل نزدیك به یكدیگر است. استفاده از این روش موجب افزایش مقاومت برشی توده خاك‌، محدود نمودن و تحت كنترل در آوردن تغییر مكان‌های خاك در اثر افزایش مقاومت برشی در سطح لغزش بدلیل (‌Slid‌)،  افزایش نیروی قائم و همچنین باعث كاهش نیروی لغزش در سطح گسیختگی و لغزشی می‌شود‌. باید توجه داشت تمامی سطوح ترانشه‌های حفاری شده كه توسط نیلینگ بایستی مسلح شوند با استفاده از شبكه مش و شاتکریت ابتدا حفاظت شده و سپس سیستم نیلینگ روی آنها اجرا می‌شوند.

جدارهای مهاربندی شده توسط انکراژ

در این روش در حاشیه زمینی كه قرار است گودبرداری شود در فواصل معین چاه‌هایی حفر می‌شود. عمق چاه‌ها برابر عمق گود به علاوه مقداری اضافه برای شمع بتنی انتهای تحتانی چاه‌ها است. درون چاه‌ها پروفیل‌های I شکل و H شکل حدود ۳۰ درصد پایین‌تر از كف گود قرار داده شده  و در انتهای پروفیل‌ها شاخك‌هایی در نظر گرفته می‌شود. ‌برای جلوگیری از ریزش با دستگاه حفاری در بدنه چاهك‌های افقی یا مایل به قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌ متر زده و درون آنها آرماتور به طول ۵ تا ۱۰ متر كار گذاشته و بتن تزریق می‌شود. پانل بتنی پیش ساخته بین پروفیل‌های قائم قرار داده می‌شود.

جداره‌های مهاربندی شده توسط دوخت به پشت – پین گذاری

دارای شباهت بسیار زیاد با روش مهارسازی انكراژ است كه طی مراحل زیر اجرا می‌شود.

• اجرای مرحله به مرحله به مرحله حفاری از بالا به پایین گود ( ۲ تا ۳ متر‌)
• حفر چاهك‌های افقی و مایل در دیواره گود
• قرار دادن كابل‌های پیش تنیدگی در چاهك
• تزریق بتن در انتهای چاهك
• كشیدن و مهار كابل‌ها در سطح جداره گود
• تزریق بتن در طول كل چاهك
• آزاد كردن كابل‌ها پس از سخت شدن كامل بتن

جداره‌های مهار‌بندی شده توسط میكروپایل

در شرایطی كه میكروپایل‌ها با هدف تحكیم و بهسازی بستر پی سازه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، محاسبات فنی میكروپایل مشابه با محاسبه شمع‌های متداول است. این محاسبات مبتنی بر سه بخش طرح سازه‌ای ، طرح ژئوتكنیك و كنترل برش پانچ است. میكروپایل از یك سو با دارا بودن عناصر تسلیح مشتمل بر جدار ضخیم فولادی و آرماتور تسلیح، قابلیت انتقال و پخش بار به لایه‌های مقاوم زیرین و نیز كنترل نشست به دلیل سختی بالای فولاد و تسلیح عمقی خاك را دارد و از سوی دیگر به دلیل تزریق دوغاب سیمان، مشخصات مكانیكی خاك نظیر سختی، تراكم پذیری، ظرفیت باربری، ضریب اصطكاك و چسبندگی و غیره را بهبود می‌بخشد. لذا میكروپایل در مقایسه با سایر روش‌ها مانند حفاری و تزریق‌، تثبیت خاك با سیمان و یا آهك‌، تراكم دینامیكی و غیره به دلیل عملكرد تركیبی (استفاده از عناصر باربر و اصلاح خاك) دارای برتری هستند.

جدار‌ههای مهاربندی شده توسط خرپا

این روش، یكی از مناسب‌ترین و متداول‌ترین روش‌های اجرای سازه نگهبان در مناطق شهری است‌. برای اجرای این نوع سازه نگهبان ابتدا در محل عضوهای قائم خرپا كه در مجاورت دیواره گود قرار دارند، چاه‌هایی را حفر می‌كنیم‌. آنگاه درون شمع را آرماتوربندی كرده و عضو قائم را در داخل شمع قرار می‌دهیم و سپس شمع را بتن ریزی می‌كنیم‌. پس از سخت شدن بتن انتهای تحتانی عضو قائم به صورت گیردار در داخل شمع قرار خواهد داشت‌. سپس خاك محصور بین اعضای قائم و افقی خرپاها را در سرتاسر امتداد دیواره به صورت مرحله به مرحله بر می‌داریم و در هر مرحله اعضای افقی و قطری خرپا را به تدریج نصب می‌كنیم تا آنكه خرپا تكمیل شود‌.

شیب‌دار کردن

عدم قرارگیری سیستم نگهداری موقت در درون زمین اصلی كه باعث كاهش مساحت زمین و یا دستپ و پا گیر شدن اجرای سازه اصلی می‌شود و همچنین سرعت اجرای بالا و هزینه كم از مزایای این روش است. این روش نیاز به فضای باز در اطراف زمین دارد لذا در زمین‌هایی كه فضای كاری محدودی دارند از این روش نمی‌توان استفاده نمود‌.

نشانه‌های خطرناك بودن گود

• ضعیف ‌یا حساس بودن ساختمان مجاور‌

مواردی نظیر عدم وجود اسكلت‌، ضعیف بودن ملات دیوارها و علائم ضعف اجرایی ساختمان‌، وجود ترك و شكستگی یا نشست و شكم دادگی دیوارها از این جمله‌اند. وجود دیوار مشترك بین ساختمان مورد نظر برای تخریب و ساختمان مجاور آن نیز غالباً می‌تواند منبع ایجاد مشكل باشد.

• ضعیف بودن خاك‌

معمولاً هر چه خاك محل ضعیف تر باشد خطر بیشتری برای ریزش گود و تخریب ساختمان‌های مجاور وجود دارد. خاك‌های دستی بارزترین نمونه خاك‌های ضعیف هستند.

همچنین در بسیاری از موارد محل به صورت تپه و ماهور و یا بستر مسیل بوده و با خاك یا نخاله به صورت غیرمهندسی تسطیح شده است‌. رسوبات
سست جوان كه غالباً در اطراف مسیل‌ها و پای دامنه‌ها وجود دارند نیز از جمله خاك‌های ضعیف محسوب می‌شوند‌. امكان زیادی وجود دارد كه سازنده ساختمانی كه در مجاورت زمین محل احداث پروژه قرار دارد در زمان ساخت، خاك ضعیف را جا به جا نكرده و پی ساختمان را بر روی همان خاك سست قرار داده باشد. در این صورت ساختمان مجاور تا هنگامی كه گودی در كنار آن ایجاد نشده استوار است اما به محض اینكه با گود برداری‌ كم عمق، اطراف آن خالی شد خاك ضعیف موجود در زیر پی آن ریزش كرده و باعث خرابی ساختمان مجاور خواهد شد.

• عمیق بودن گود‌

معمولاً هر چه عمق گود بیشتر شود خطر بیشتری كاركنان و ساختمان‌های مجاور را تهدید می‌كند. در سال‌های اخیر با افزایش تراكم ساختمانی، نیاز به پاركینگ و انباری و سطوح مشاع دیگر افزایش یافته و باعث افزایش تعداد طبقات زیرزمین شده است. باید توجه شود كه با افزایش عمق گود، خطر ریزش آن به مراتب افزایش می‌یابد. با افزایش عمق گودها و افزایش ارزش ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور، گودبرداری غیر فنی بسیار خطرناك بوده و خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را در پی دارد.

• مدت بازماندن گود‌

معمولاً با افزایش زمان بازماندن گود حتی اگر بارندگی یا تغییرات جوی مطرح نباشد خطر ریزش گود بیشتر می‌شود اما افزایش زمان بازماندن گود به ویژه در فصل‌های بارندگی و رطوبت (زمستان و بهار)، با وقوع بارش‌هایی گاه سنگین و سیل آسا همراه است كه با اشباع خاك و یا جاری شدن آب‌های سطحی خطر ریزش گود را به مراتب افزایش می‌دهد. به طوری كه بسیاری از ریزش‌های گود در گذشته به فاصله چند ساعت تا چند روز بعد از
شروع بارندگی روی داده است.

• آب‌های سطحی و زیرسطحی‌

بالا بودن سطح عمومی آب‌های زیرزمینی در منطقه معمولاً عملیات آبكشی جهت پایین انداختن سطح آب زیرزمینی را ضروری می‌سازد. معمولاً وجود سطح آب زیرزمینی بالا خطر ریزش گود را افزایش می‌دهد به ویژه بعد از چند روز از انجام عملیات گودبرداری و رسیدن سطح آب زیرزمینی به تعادل. همچنین وجود جریان‌های آب زیرزمینی از طرقی نظیر نهرهای مدفون یا قنات‌ها می‌تواند در افزایش خطر ریزش گود بسیار مؤثر باشد. جریان‌های آب‌های سطحی نیز از عواملی هستند كه می‌توانند باعث فرسایش خاك گود و اشباع شدن آن شده و به افزایش خطر ریزش گود كمك كنند. دور نگه داشتن جریان آب‌های سطحی موجود یا محتمل (مثلاً در اثر بارندگی) از مهم‌ترین و اصلی‌ترین قدم‌های اولیه حفاظت گود است.

بررسی‌های مكانیك خاك

بررسی‌های مكانیك خاك انجام بررسی‌های محلی در مورد زمین شناسی عمومی‌، مشخصات خاك محل و سطح آب‌های زیرزمینی است. ‌به ویژه باید وجود و عمق خاك‌های مسئله داری، نظیر خاك‌های دستی را مشخص نمایند. توصیه‌های فنی در مورد نوع پی‌، مقاومت مجاز خاك زیر پی و نشست‌های مورد انتظار و پارامترهای طراحی دیوارهای حایل دیگر بخش‌های ضروری گزارش مكانیك خاك را تشكیل می‌دهند. همچنین با توجه به عمق گودبرداری مورد نیاز و مشخصات ساختمان‌ها و دیگر تأسیسات مجاور نظیر معابر، خطوط گاز، فاضلاب و … باید خطر گودبرداری ارزیابی شده و روش گودبرداری‌، شیب ایمنی گودبرداری‌، مراحل گودبرداری‌، نیاز به سازه نگهبان‌، نوع سازه نگهبان و روش طراحی و اجرای آن به تفصیل بیان شود.

۱-اگر در مجاورت ساختمان شما قرار است تخریب و گودبرداری انجام شود:

قبل از صدور پروانه و شروع گودبرداری باید بررسی‌های مکانیک خاک مناسبی انجام شده باشد.
ساختمان شما باید مورد بررسی قرار گرفته و مهندس محاسب و یا ناظر با توجه به نوع بنا و عمق قرارگیری پی ساختمان شما نسبت به کف پی مورد نظر راجع به نیاز و نحوه‌ی حفاظت و مقاوم‌سازی آن اظهار نظر کرده و در صورت نیاز طرح‌های لازم را ارائه کرده باشد.
در نقشه‌های اجرایی، نحوه‌ی گودبرداری و حفاظت از گود و یا سازه نگهبان باید به خوبی نشان داده شده باشد و این اقدامات برای محافظت از گود و ساختمان‌های مجاور کافی باشند.
دوره باز بودن گود باید زمان‌بندی مشخصی داشته باشد (زمان شروع گودبرداری، زمان برپایی سازه نگهبان، زمان خاتمه گودبرداری).
مهندس ناظر و در صورت لزوم نماینده شرکت مکانیک خاک باید بر عملیات گودبرداری نظارت کافی اعمال کنند.
گودبرداری و اجرای سازه نگهبان باید مطابق نقشه‌های اجرایی و مشخصات اجرایی (دستی، ماشینی) و اصول فنی پیش انجام شود. در صورت مشاهده هر گونه اقدام خطرناک مراتب را به مسئولین گزارش نمایید.
در جریان انجام کار گودبرداری سعی کنید همه چیز را به خوبی زیر نظر داشته باشید و به ویژه با در نظر داشتن وضعیت ساختمان خود ایجاد هرگونه ترک، صدای غیرعادی ساختمان،‌ نشست و غیره را بررسی نمایید و در صورت بروز اینگونه موارد فوراً اقدامات لازم را انجام بدهید. این اقدامات حسب شرایط می‌تواند به صورت تخلیه فوری ساختمان، انعکاس موضوع به مسئولین پروژه و شهرداری جهت انجام اقدامات اصلاحی باشد.
در صورتی که عملیات گودبرداری تأسیسات و لوله‌های شهری گاز، آب، برق و…را به خطر انداخته مراتب را به مراجع مربوطه اطلاع دهید.
مراقب باشید که گودبرداری بیش از حد مجاز به ساختمان شما نزدیک نشود. گاه بعضی با بی‌دقتی و یا به خاطر سهولت کار خود، زیر ملک شما را نیز خالی می‌کنند.
در صورتی که نقصی در انجام کارها مشاهده کردید، ابتدا از طریق مراجعه به مسئولین فنی ساختمان نظیر مهندس ناظر، مجری یا مالک موضوع را به آرامی و محترمانه در میان بگذارید. در صورت نیاز می‌توانید به ناحیه و منطقه شهرداری و یا دیگر مراجع ذیصلاح مراجعه نمایید.
به یاد داشته باشید که یکی از بهترین راه‌های کاهش خطرات گودبرداری، اتمام زودتر عملیات داخل گود و ایمن‌ و پرکردن مجدد آن است. بنابراین مراقب باشید دخالت‌های شما موجب توقف و یا طولانی شدن زیاد و بیهوده کار نشود.
۲- در صورتی که داخل گود کار می‌کنید:

به خاطر داشته باشید که ریزش دیواره‌های گود می‌تواند ظرف چند ثانیه شما را به دام انداخته و در عرض چند دقیقه هلاک کند.
وزن هرمتر مکعب خاک 6/1 تا 2 تن است. اگر در زیر خاک ریزش کرده مدفون شوید در عرض کمتر از 3 دقیقه خفه می‌شوید و حتی اگر زنده بیرون آیید، احتمالاً بار خاک صدمات داخلی شدیدی به بدن شما وارد آورده است. ریزش گود تنها خطر گودبرداری نیست و کمبود اکسیژن، هوای سمی، گازهای قابل انفجار و خطوط برق مدفون نیز ممکن است جزء خطرات باشند.
در داخل گود به ویژه در محل‌هایی که خطر سقوط اشیاء وجود دارد حتماً از کلاه ایمنی استفاده کنید.
در صورتی که در معرض برخورد با ترافیک عبوری هستید از پوشش‌های براق و شبرنگ استفاده کنید.
مواظب خطر سقوط قطعات سست خاک یا سنگ باشید.
در زیر بارهای آویزان نایستید و یا کار نکنید.
از ماشین‌آلات خاکبرداری فاصله بگیرید.
در صورتی که کارگرانی در پایین‌دست گود حضور دارند، بر روی دیوارها و یا سطوح مشرف به گود کار نکنید.
وارد گودی که نشانه‌ی تجمع آب دارد نشوید؛ مگر آنکه به خوبی محافظت شده باشید.
در صورتی که داخل گود مشغول کندن دیواره یا پای آن هستید، حتماً باید فردی مطلع در بیرون از محوطه خطر، مراقب وضعیت پایداری گود و کار شما باشد.
حتی‌المقدور از بریدن داخل پای دیوار یا شیب و ایجاد شیب منفی (نیم‌ طاقی) جهت اجرای پی‌ها جداً خودداری کنید. در صورتی که مجبور به این کار هستید اولاً سعی کنید این طول حداقل بوده و ثانیاً‌ در حین کار باید فردی مطلع(ترجیحاً مهندس ناظر) مراقب وضعیت پایداری دیواره و کار شما باشد. حتماً ‌از کلاه و دیگر وسایل ایمنی استفاده کنید و سعی کنید کار را در زیر یک میز محافظ فلزی مقاوم انجام دهید.
۳- در صورتی که از طرف شهرداری یا دیگر نهادها، مسئول کنترل طرح و اجرای ساختمان هستید:

برای گودبرداری‌های عمده (گودبرداری‌های با عمق بیشتر از عمق دیوارها یا پی‌های ساختمان مجاور و به فاصله نزدیکتر از عمق گودبرداری از مرز زمین) بهتر است که سازنده ساختمان حداقل 30 روز قبل از شروع گودبرداری موضوع را به طور کتبی به مالکین اطلاع داده و رونوشت آن را به شهرداری ارائه نماید.
قبل از صدور پروانه ارائه نقشه‌های سازه نگهبان و کنترل آن‌ها توسط شهرداری ضروری است. کنترل سازه نگهبان طرف معابر عمومی بهتر است توسط معاونت فنی و عمرانی انجام شود.
در گودهای با عمق بیش از 0/3 متر قبل از صدور پروانه، ارائه گزارش بررسی‌های مکانیک خاک انجام شده از طریق شرکت‌های معتبر توسط مالک و کنترل آن‌ها توسط شهرداری منطقه ضروری است.
سازنده ساختمان را موظف کنید که در نزدیکی محل کارگاه تابلویی با فرم یکسان برای اعلام مشخصات عمومی گودبرداری نصب کند که شامل اطلاعات زیر باشد:
تاریخ شروع گودبرداری(هفته)، تاریخ تکمیل گودبرداری(هفته)، تاریخ تکمیل ایمن‌سازی گود(هفته)، تاریخ خاتمه دوره باز بودن گود(هفته)، عمق گودبرداری، روش گودبرداری، روش حفاظت گود، نام مهندس ناظر پروژه، نام مهندس طراح پروژه، نام مشاور ژئوتکنیک پروژه، نام مهندس طراح گود، نام پیمانکار اجرای گود، نام مهندس ناظر گودبرداری

در صورتی که برای حفاظت گود یا ساختمان مجاور نیاز به انجام کارهای ساختمانی عمده در زمین یا ساختمان مجاور باشد، نیاز به اخذ رضایت از مالک آن و یا صدور پروانه جداگانه‌ای خواهد بود.
بازرسی‌ها:

گود و محل‌های اطراف آن و نیز سیستم‌های حفاظتی باید هر روزه توسط فردی مجرب از نظر وجود هرگونه شواهد خطرناک نظیر گسیختگی گود، گسیختگی سیستم‌های حفاظتی و یا سازه نگهبان گود یا جریان آب، بازرسی شوند. بازرسی باید قبل از شروع شیفت کار و در صورت نیاز در تمام ساعات کار انجام شود. همچنین بعد از هر بارندگی یا شرایط خطرناک دیگر نیز الزامی است. این بازرسی‌ها فقط هنگامی مورد نیازند که خطری افراد شاغل در گود و ساختمان‌های مجاور را تهدید کند.

بررسی‌های مکانیک خاک چیست؟

بررسی‌های مکانیک خاک انجام بررسی های محلی در مورد زمین‌شناسی عمومی، مشخصات خاک محل و سطح آب‌های زیرزمینی می باشد و به ویژه باید وجود و عمق خاک‌های مسئله‌داری نظیر خاک‌های دستی را مشخص نمایند. توصیه‌های فنی در مورد نوع پی، مقاومت مجاز خاک‌ زیر پی و نشست‌های مورد انتظار و پارامترهای طراحی دیوارهای حایل دیگر بخش‌های ضروری گزارش مکانیک خاک را تشکیل می‌دهند.

همچنین با توجه به عمق گودبرداری مورد نیاز و مشخصات ساختمان‌ها و دیگر تأسیسات مجاور نظیر معابر، خطوط گاز، فاضلاب … باید خطر گودبرداری ارزیابی شده و روش گودبرداری، شیب ایمنی گودبرداری، مراحل گودبرداری، نیاز به سازه نگهبان، نوع سازه نگهبان و روش طراحی و اجرای آن به تفصیل بیان شود. برای این کار لازم است که مشخصات ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور به تفصیل برداشت شده و در گزارش ارائه گردد.

البته گاه می‌توان مشخصات ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور را در این مرحله به صورت تخمینی تعیین کرد و تعیین دقیق آنها را به مرحله طراحی گودبرداری واگذار نمود که در این صورت مشاور باید این موضوع را به روشنی در گزارش بیان نماید. همچنین خطرات احتمالی نظیر چاه‌ها، قنات و حفره‌های زیرزمینی دیگر باید شناسایی شده و عمق، موقعیت و تأثیر آنها بر ساختمان و نحوه مقاوم‌سازی آنها جهت رفع خطر به تفصیل بیان گردد.‌‌‌

از موارد دیگری که در گزارش بیان می‌شود تعیین نوع زمین جهت برآورد تأثیر آن بر نیروهای زلزله طراحی ساختمان است که تأثیر زیادی در ایمنی لرزه‌ای و هزینه‌های ساختمان دارد.

مشاور باید با توجه به شیب زمین و مشخصات زمین‌شناسی محل اسکان بروز ناپایداری‌هایی نظیر رانش زمین، ریزش سنگ، جریان گل و نظایر آنها را به طور اجمالی بررسی نموده و در صورتی که خطرات فوق در محل مطرح باشند، به تفصیل این موارد را بررسی نموده و توصیه‌های اجرایی در مورد رفع خطرات آنها بر ساختمان ارائه نماید. همچنین مشاور باید با توجه به بررسی کلی و اجمالی عکس‌های هوایی و نقشه‌های پایه امکان وجود خطراتی نظیر گسل فعال و روانگرایی حین زلزله را بررسی نموده و در صورت نیاز بررسی‌های تفصیلی‌تری را در مورد آنها انجام دهد.

– در حال حاضر شهرداری فقط برای ساختمان های 6 طبقه و بیشتر انجام بررسی‌های مکانیک خاک را الزامی کرده ولی بهتر است که شما اگر ساختن ساختمانی با تعداد طبقات کمتری را هم در نظر دارید، به ویژه اگر عمق گودبرداری بیش از 5/1 متر باشد، حتماً بررسی های مکانیک خاک را انجام دهید زیرا این بررسی ها اگر به درستی انجام شوند، ایمنی ساختمان و عملیات ساختمانی را تضمین کرده و حتی می‌توانند از طریق تعیین دقیق مقاومت خاک و نوع زمین تأثیر زیادی در بهینه کردن و جلوگیری از افزایش هزینه‌ها در موارد غیرضروری داشته باشند.

– سعی کنید شرکت انجام دهنده بررسی ها را از میان شرکت های معتبر انتخاب کنید و مراقب باشید که بررسی ها به طور کامل و دقیق انجام شده و صوری برگزار نشود.

– معمولاً برای انجام بررسی های مکانیک خاک، شرکت انجام دهنده بررسی‌ها بعد از بررسی عکس‌های هوایی و نقشه‌های پایه محل و بازدید و بررسی محلی، گمانه‌ یا گمانه هایی را حفر و از خاک نمونه‌برداری می‌کند و نمونه‌ها را برای انجام آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. همچنین همراه با حفاری، آزمایش هایی نیز در محل انجام می شود.

– حتماً باید فرد متخصصی از شرکت در هنگام حفاری ها و انجام آزمایش‌های محلی حاضر باشد و شرایط حفاری، آزمایش های محلی و نمونه برداری را کنترل کند. بعد از انجام آزمایش های آزمایشگاهی شرکت باید گزارش بررسی‌ها را تهیه و ارائه کند.

دقت کنید که گزارش به طور کامل تهیه شده باشد و در صورت لزوم گزارش را جهت کنترل به فردی متخصص ارائه دهید و رفع نواقص آن را از شرکت بخواهید. به‌ویژه باید توصیه‌های کاملی در مورد انجام گودبرداری و حفاظت گود از ارائه شده باشد. به خاطر داشته باشید که هرگونه نقص در این قسمت می‌تواند مخارج زیادی را در جریان گودبرداری به شما تحمیل کرده و یا باعث ریزش گود و ایجاد خسارت شود. مهندس محاسب ساختمان باید این گزارش را در طراحی پی و نحوه گودبرداری مورد استفاده قرار دهد.

بنابراین از وی بخواهید که در حد موارد استفاده خود از گزارش، کیفیت و محتویات آن را کنترل کند و در صورتیکه اشکال یا ابهامی به نظر وی رسید جهت برطرف کردن به شرکت مکانیک خاک اعلام کند. بنابراین بهتر است تصفیه حساب با شرکت مکانیک خاک را به کنترل کیفیت آن توسط مهندس محاسب، مأمورین کنترل شهرداری و یا متخصصین دیگر موکول کنید.

– باید توجه شود گاه قسمت‌های ضعیفی در خاک وجود دارند که با حفر گمانه‌ها به خوبی وجود آنها مشخص نمی‌شود. تغییرات ضخامت خاک دستی و یا نهرها و مسیل‌های پر شده از این دسته هستند. در این گونه موارد بررسی عکس‌های هوایی قدیمی که پستی و بلندی‌ها یا مسیل‌های قدیمی را نشان می‌دهند می‌تواند در شناسایی قسمت‌های ضعیف مؤثر باشد. همچنین نظارت یا کنترل یک زمین‌شناس یا متخصص خاک بعد از عملیات گود‌برداری و ترجیحاً در زمان گودبرداری برای تشخیص این نقاط ضعف مؤثر خواهد بود.

ضوابط و دستورالعمل‌های گودبرداری :

تخريب و گودبرداری يك ساختمان فرسوده براي ساخت مجدد از مراحلي است كه در بافت فرسوده انجام مي‌شود.
در اينجا، ضوابط و دستورالعمل‌هاي گودبرداري به عنوان بخشي از مقررات ملي ساختمان ذكر شده است:
عمليات خاكي
1 – عمليات خاكي شامل مراحل خاكبرداري، خاكريزي، تسطيح زمين، گودبرداري، پي‌كني ساختمان‌ها، حفر شيارها، كانال‌ها و مجاري آب و فاضلاب و حفر چاه‌هاي آب و فاضلاب با وسايل دستي يا ماشين‌آلات است.
قبل از اينكه عمليات خاكي شروع شود اقدامات زير بايد انجام شود:
الف: زمين موردنظر از لحاظ استحكام و جنس خاك به طور دقيق مورد بررسي قرار گيرد.
ب: موقعيت تاسيسات زيرزميني از قبيل كانال‌هاي فاضلاب، قنوات قديمي، لوله‌كشي آب و گاز، كابل‌هاي برق، تلفن و غيره كه ممكن است در حين عمليات گودبرداري و خاكبرداري موجب بروز خطر و حادثه يا خود دچار خسارت شوند، بررسي و شناسايي شوند و با همكاري سازمان‌هاي ذي‌ربط،‌ نسبت به تغيير مسير دائم يا موقت و همچنين در صورت قطع جريان آنها اقدام شود.
ج: در صورتي كه تغيير مسير يا قطع جريان برخي از تاسيسات مندرج در بند ب امكان‌پذير نباشد، بايد با همكاري سازمان‌هاي مربوطه و به طرق مقتضي نسبت به حفاظت آنها اقدام شود.
د: چنانچه محل گودبرداري در نزديكي يا مجاورت يكي از ايستگاه‌هاي خدمات عمومي از قبيل آتش‌نشاني، اورژانس و غيره و يا در مسير اتومبيل‌هاي مربوطه باشد، بايد از قبل مراتب به اطلاع مسوولان ذي‌ربط رسانده شود تا در سرويس‌رساني عمومي وقفه‌اي ايجاد نشود.
ه: كليه اشياي زايد از قبيل تخته‌سنگ، ضايعات ساختماني يا بقاياي درخت كه ممكن است مانع انجام كار شده يا موجب بروز حادثه شود، از زمين موردنظر خارج شوند.
۲ – تمام كارگراني كه در عمليات خاكي مشغول به كار مي‌شوند بايد تجربه كافي داشته باشند و اشخاص ذي‌صلاح بر كار آنان نظارت كنند. همچنين ساير افراد از جمله رانندگان و اپراتورهاي ماشين‌آلات و تجهيزات مربوطه، بايد از اشخاص ذي‌صلاح باشند.
۳ – در صورتي كه در عمليات خاكي از دستگاه‌هاي برقي مانند الكتروموتور براي هوادهي، تخليه آب و نظاير آن استفاده شود، بايد با رعايت مفاد به كار گرفته شده در اين ضوابط نسبت به تجهيز وسايل حفاظتي مناسب اقدام كنند.
۴ – چنانچه محل موردنظر براي عمليات خاكي نظير حفر چاه در معابر عمومي يا محل‌هايي كه احتمال رفت‌و‌آمد افراد متفرقه وجود داشته باشد، بايد با اقدامات احتياطي از قبيل محصور كردن محوطه حفاري، نصب علائم هشداردهنده و وسايل كنترل مسير، از ورود افراد به نزديكي منطقه حفاري جلوگيري شود.
حفر طبقات زيرزمين و پي‌كني ساختمان‌ها:
1 – در صورتي كه در عمليات گودبرداري و خاك‌برداري احتمال خطري براي پايداري ديوارها و ساختمان‌هاي مجاور وجود داشته باشد، بايد از طريق نصب شمع، سپر و مهارهاي مناسب، رعايت فاصله مناسب و ايمن براي گودبرداري و در صورت لزوم با اجراي سازه‌هاي نگهبان قبل از شروع عمليات، ايمني و پايداري آنها تامين شود.
2 – در خاكبرداري‌هاي با عمق بيش از 120سانتيمتر كه احتمال ريزش يا لغزش ديوارها وجود دارد، بايد با نصب شمع، سپر و مهارهاي محكم و مناسب براي حفاظت ديوارها اقدام شود، مگر آنكه شيب ديواره از زاويه شيب طبيعي خاك كمتر باشد.
3 – در مواردي كه عمليات گودبرداري در مجاورت بزرگراه‌ها، خطوط راه‌آهن و مراكز يا تاسيسات داراي ارتعاش انجام مي‌شود، بايد براي جلوگيري از لغزش يا ريزش ديواره‌ها اقدامات لازم صورت گيرد.
4 – در موارد زير بايد ديواره‌هاي محل گودبرداري به طور دقيق مورد بررسي و بازديد قرار گرفته و در نقاطي كه خطر ريزش يا لغزش ديواره‌ها ايجاد شده، وجود مهارها و وسايل ايمني لازم از قبيل شمع، سپر و غيره نصب و با مهارهاي موجود تقويت شوند:
الف: بعد از بارندگي‌هاي شديد
ب: بعد از وقوع توفان‌هاي شديد، سيل و زلزله
ج: بعد از يخبندان‌هاي شديد
د: بعد از هر گونه عمليات انفجاري
ه: بعد از ريزش‌هاي ناگهاني
و: بعد از وارد آمدن صدمات اساسي به مهار‌ها
ز: بعد از هر گونه ايجاد وقفه در فعاليت‌ ساختماني
5 – براي جلوگيري از بروز خطرهايي نظير پرتاب سنگ، سقوط افراد، حيوانات، مصالح ساختماني و ماشين‌آلات و سرازير شدن آب به داخل گود و نيز برخورد افراد و وسايط نقليه با كارگران و وسايل و ماشين‌آلات حفاري و خاك‌برداري، بايد اطراف محل حفاري و خاك‌برداري با رعايت ضوابط و دستور‌العمل‌ گودبرداري به نحو مناسب حصاركشي و محافظت شود. در مجاورت معابر و فضاهاي عمومي، محل حفاري و خاك‌برداري بايد با علائم هشداردهنده كه در شب و روز قابل رويت باشد، مجهز شود.
6-در گودبرداري‌هايي كه عمليات اجرايي به علت محدوديت ابعاد آن با مشكل نور و تهويه مواجه مي‌شود، لازم است نسبت به تامين وسايل روشنايي و تهويه اقدام لازم به عمل آيد.
7 – خاك و مصالح حاصل از گودبرداري نبايد به فاصله كمتر از نيم متر از لبه گود ريخته شود. همچنين اين مصالح نبايد در پياده‌روها و معابر عمومي به نحوي انباشته شود كه مانع عبور و مرور شده يا به بروز حادثه منجر شود.
8 – قبل از استقرار ماشين‌آلات و وسايل مكانيكي از قبيل، جرثقيل، بيل مكانيكي، لودر، كاميون و چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را كاهش دهيم؟

اگر در مجاورت ساختمان شما قرار است تخریب و گودبرداری انجام شود:

قبل از صدور پروانه و شروع گودبرداری باید بررسی‌های مکانیک خاک مناسبی انجام شده باشد.
ساختمان شما باید مورد بررسی قرار گرفته و مهندس محاسب و یا ناظر با توجه به نوع بنا و عمق قرارگیری پی ساختمان شما نسبت به کف پی مورد نظر راجع به نیاز و نحوه‌ی حفاظت و مقاوم‌سازی آن اظهار نظر کرده و در صورت نیاز طرح‌های لازم را ارائه کرده باشد.
در نقشه‌های اجرایی، نحوه‌ی گودبرداری و حفاظت از گود و یا سازه نگهبان باید به خوبی نشان داده شده باشد و این اقدامات برای محافظت از گود و ساختمان‌های مجاور کافی باشند.
دوره باز بودن گود باید زمان‌بندی مشخصی داشته باشد (زمان شروع گودبرداری، زمان برپایی سازه نگهبان، زمان خاتمه گودبرداری).
مهندس ناظر و در صورت لزوم نماینده شرکت مکانیک خاک باید بر عملیات گودبرداری نظارت کافی اعمال کنند.
گودبرداری و اجرای سازه نگهبان باید مطابق نقشه‌های اجرایی و مشخصات اجرایی (دستی، ماشینی) و اصول فنی پیش انجام شود. در صورت مشاهده هر گونه اقدام خطرناک مراتب را به مسئولین گزارش نمایید.
در جریان انجام کار گودبرداری سعی کنید همه چیز را به خوبی زیر نظر داشته باشید و به ویژه با در نظر داشتن وضعیت ساختمان خود ایجاد هرگونه ترک، صدای غیرعادی ساختمان،‌ نشست و غیره را بررسی نمایید و در صورت بروز اینگونه موارد فوراً اقدامات لازم را انجام بدهید. این اقدامات حسب شرایط می‌تواند به صورت تخلیه فوری ساختمان، انعکاس موضوع به مسئولین پروژه و شهرداری جهت انجام اقدامات اصلاحی باشد.
در صورتی که عملیات گودبرداری تأسیسات و لوله‌های شهری گاز، آب، برق و…را به خطر انداخته مراتب را به مراجع مربوطه اطلاع دهید.
مراقب باشید که گودبرداری بیش از حد مجاز به ساختمان شما نزدیک نشود. گاه بعضی با بی‌دقتی و یا به خاطر سهولت کار خود، زیر ملک شما را نیز خالی می‌کنند.
در صورتی که نقصی در انجام کارها مشاهده کردید، ابتدا از طریق مراجعه به مسئولین فنی ساختمان نظیر مهندس ناظر، مجری یا مالک موضوع را به آرامی و محترمانه در میان بگذارید. در صورت نیاز می‌توانید به ناحیه و منطقه شهرداری و یا دیگر مراجع ذیصلاح مراجعه نمایید.
به یاد داشته باشید که یکی از بهترین راه‌های کاهش خطرات گودبرداری، اتمام زودتر عملیات داخل گود و ایمن‌ و پرکردن مجدد آن است. بنابراین مراقب باشید دخالت‌های شما موجب توقف و یا طولانی شدن زیاد و بیهوده کار نشود.
 در صورتی که داخل گود کار می‌کنید:

به خاطر داشته باشید که ریزش دیواره‌های گود می‌تواند ظرف چند ثانیه شما را به دام انداخته و در عرض چند دقیقه هلاک کند.
وزن هرمتر مکعب خاک 6/1 تا 2 تن است. اگر در زیر خاک ریزش کرده مدفون شوید در عرض کمتر از 3 دقیقه خفه می‌شوید و حتی اگر زنده بیرون آیید، احتمالاً بار خاک صدمات داخلی شدیدی به بدن شما وارد آورده است. ریزش گود تنها خطر گودبرداری نیست و کمبود اکسیژن، هوای سمی، گازهای قابل انفجار و خطوط برق مدفون نیز ممکن است جزء خطرات باشند.
در داخل گود به ویژه در محل‌هایی که خطر سقوط اشیاء وجود دارد حتماً از کلاه ایمنی استفاده کنید.
در صورتی که در معرض برخورد با ترافیک عبوری هستید از پوشش‌های براق و شبرنگ استفاده کنید.
مواظب خطر سقوط قطعات سست خاک یا سنگ باشید.
در زیر بارهای آویزان نایستید و یا کار نکنید.
از ماشین‌آلات خاکبرداری فاصله بگیرید.
در صورتی که کارگرانی در پایین‌دست گود حضور دارند، بر روی دیوارها و یا سطوح مشرف به گود کار نکنید.
وارد گودی که نشانه‌ی تجمع آب دارد نشوید؛ مگر آنکه به خوبی محافظت شده باشید.
در صورتی که داخل گود مشغول کندن دیواره یا پای آن هستید، حتماً باید فردی مطلع در بیرون از محوطه خطر، مراقب وضعیت پایداری گود و کار شما باشد.
حتی‌المقدور از بریدن داخل پای دیوار یا شیب و ایجاد شیب منفی (نیم‌ طاقی) جهت اجرای پی‌ها جداً خودداری کنید. در صورتی که مجبور به این کار هستید اولاً سعی کنید این طول حداقل بوده و ثانیاً‌ در حین کار باید فردی مطلع(ترجیحاً مهندس ناظر) مراقب وضعیت پایداری دیواره و کار شما باشد. حتماً ‌از کلاه و دیگر وسایل ایمنی استفاده کنید و سعی کنید کار را در زیر یک میز محافظ فلزی مقاوم انجام دهید.
 در صورتی که از طرف شهرداری یا دیگر نهادها، مسئول کنترل طرح و اجرای ساختمان هستید:

برای گودبرداری‌های عمده (گودبرداری‌های با عمق بیشتر از عمق دیوارها یا پی‌های ساختمان مجاور و به فاصله نزدیکتر از عمق گودبرداری از مرز زمین) بهتر است که سازنده ساختمان حداقل 30 روز قبل از شروع گودبرداری موضوع را به طور کتبی به مالکین اطلاع داده و رونوشت آن را به شهرداری ارائه نماید.
قبل از صدور پروانه ارائه نقشه‌های سازه نگهبان و کنترل آن‌ها توسط شهرداری ضروری است. کنترل سازه نگهبان طرف معابر عمومی بهتر است توسط معاونت فنی و عمرانی انجام شود.
در گودهای با عمق بیش از 0/3 متر قبل از صدور پروانه، ارائه گزارش بررسی‌های مکانیک خاک انجام شده از طریق شرکت‌های معتبر توسط مالک و کنترل آن‌ها توسط شهرداری منطقه ضروری است.
سازنده ساختمان را موظف کنید که در نزدیکی محل کارگاه تابلویی با فرم یکسان برای اعلام مشخصات عمومی گودبرداری نصب کند که شامل اطلاعات زیر باشد:
تاریخ شروع گودبرداری(هفته)، تاریخ تکمیل گودبرداری(هفته)، تاریخ تکمیل ایمن‌سازی گود(هفته)، تاریخ خاتمه دوره باز بودن گود(هفته)، عمق گودبرداری، روش گودبرداری، روش حفاظت گود، نام مهندس ناظر پروژه، نام مهندس طراح پروژه، نام مشاور ژئوتکنیک پروژه، نام مهندس طراح گود، نام پیمانکار اجرای گود، نام مهندس ناظر گودبرداری

در صورتی که برای حفاظت گود یا ساختمان مجاور نیاز به انجام کارهای ساختمانی عمده در زمین یا ساختمان مجاور باشد، نیاز به اخذ رضایت از مالک آن و یا صدور پروانه جداگانه‌ای خواهد بود.
بازرسی‌ها:

گود و محل‌های اطراف آن و نیز سیستم‌های حفاظتی باید هر روزه توسط فردی مجرب از نظر وجود هرگونه شواهد خطرناک نظیر گسیختگی گود، گسیختگی سیستم‌های حفاظتی و یا سازه نگهبان گود یا جریان آب، بازرسی شوند. بازرسی باید قبل از شروع شیفت کار و در صورت نیاز در تمام ساعات کار انجام شود. همچنین بعد از هر بارندگی یا شرایط خطرناک دیگر نیز الزامی است. این بازرسی‌ها فقط هنگامی مورد نیازند که خطری افراد شاغل در گود و ساختمان‌های مجاور را تهدید کند.

بررسی‌های مکانیک خاک چیست؟

بررسی‌های مکانیک خاک انجام بررسی های محلی در مورد زمین‌شناسی عمومی، مشخصات خاک محل و سطح آب‌های زیرزمینی می باشد و به ویژه باید وجود و عمق خاک‌های مسئله‌داری نظیر خاک‌های دستی را مشخص نمایند. توصیه‌های فنی در مورد نوع پی، مقاومت مجاز خاک‌ زیر پی و نشست‌های مورد انتظار و پارامترهای طراحی دیوارهای حایل دیگر بخش‌های ضروری گزارش مکانیک خاک را تشکیل می‌دهند.

همچنین با توجه به عمق گودبرداری مورد نیاز و مشخصات ساختمان‌ها و دیگر تأسیسات مجاور نظیر معابر، خطوط گاز، فاضلاب … باید خطر گودبرداری ارزیابی شده و روش گودبرداری، شیب ایمنی گودبرداری، مراحل گودبرداری، نیاز به سازه نگهبان، نوع سازه نگهبان و روش طراحی و اجرای آن به تفصیل بیان شود. برای این کار لازم است که مشخصات ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور به تفصیل برداشت شده و در گزارش ارائه گردد.

البته گاه می‌توان مشخصات ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور را در این مرحله به صورت تخمینی تعیین کرد و تعیین دقیق آنها را به مرحله طراحی گودبرداری واگذار نمود که در این صورت مشاور باید این موضوع را به روشنی در گزارش بیان نماید. همچنین خطرات احتمالی نظیر چاه‌ها، قنات و حفره‌های زیرزمینی دیگر باید شناسایی شده و عمق، موقعیت و تأثیر آنها بر ساختمان و نحوه مقاوم‌سازی آنها جهت رفع خطر به تفصیل بیان گردد.‌‌‌

از موارد دیگری که در گزارش بیان می‌شود تعیین نوع زمین جهت برآورد تأثیر آن بر نیروهای زلزله طراحی ساختمان است که تأثیر زیادی در ایمنی لرزه‌ای و هزینه‌های ساختمان دارد.

مشاور باید با توجه به شیب زمین و مشخصات زمین‌شناسی محل اسکان بروز ناپایداری‌هایی نظیر رانش زمین، ریزش سنگ، جریان گل و نظایر آنها را به طور اجمالی بررسی نموده و در صورتی که خطرات فوق در محل مطرح باشند، به تفصیل این موارد را بررسی نموده و توصیه‌های اجرایی در مورد رفع خطرات آنها بر ساختمان ارائه نماید. همچنین مشاور باید با توجه به بررسی کلی و اجمالی عکس‌های هوایی و نقشه‌های پایه امکان وجود خطراتی نظیر گسل فعال و روانگرایی حین زلزله را بررسی نموده و در صورت نیاز بررسی‌های تفصیلی‌تری را در مورد آنها انجام دهد.

– در حال حاضر شهرداری فقط برای ساختمان های 6 طبقه و بیشتر انجام بررسی‌های مکانیک خاک را الزامی کرده ولی بهتر است که شما اگر ساختن ساختمانی با تعداد طبقات کمتری را هم در نظر دارید، به ویژه اگر عمق گودبرداری بیش از 5/1 متر باشد، حتماً بررسی های مکانیک خاک را انجام دهید زیرا این بررسی ها اگر به درستی انجام شوند، ایمنی ساختمان و عملیات ساختمانی را تضمین کرده و حتی می‌توانند از طریق تعیین دقیق مقاومت خاک و نوع زمین تأثیر زیادی در بهینه کردن و جلوگیری از افزایش هزینه‌ها در موارد غیرضروری داشته باشند.

– سعی کنید شرکت انجام دهنده بررسی ها را از میان شرکت های معتبر انتخاب کنید و مراقب باشید که بررسی ها به طور کامل و دقیق انجام شده و صوری برگزار نشود.

– معمولاً برای انجام بررسی های مکانیک خاک، شرکت انجام دهنده بررسی‌ها بعد از بررسی عکس‌های هوایی و نقشه‌های پایه محل و بازدید و بررسی محلی، گمانه‌ یا گمانه هایی را حفر و از خاک نمونه‌برداری می‌کند و نمونه‌ها را برای انجام آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. همچنین همراه با حفاری، آزمایش هایی نیز در محل انجام می شود.

– حتماً باید فرد متخصصی از شرکت در هنگام حفاری ها و انجام آزمایش‌های محلی حاضر باشد و شرایط حفاری، آزمایش های محلی و نمونه برداری را کنترل کند. بعد از انجام آزمایش های آزمایشگاهی شرکت باید گزارش بررسی‌ها را تهیه و ارائه کند.

دقت کنید که گزارش به طور کامل تهیه شده باشد و در صورت لزوم گزارش را جهت کنترل به فردی متخصص ارائه دهید و رفع نواقص آن را از شرکت بخواهید. به‌ویژه باید توصیه‌های کاملی در مورد انجام گودبرداری و حفاظت گود از ارائه شده باشد. به خاطر داشته باشید که هرگونه نقص در این قسمت می‌تواند مخارج زیادی را در جریان گودبرداری به شما تحمیل کرده و یا باعث ریزش گود و ایجاد خسارت شود. مهندس محاسب ساختمان باید این گزارش را در طراحی پی و نحوه گودبرداری مورد استفاده قرار دهد.

بنابراین از وی بخواهید که در حد موارد استفاده خود از گزارش، کیفیت و محتویات آن را کنترل کند و در صورتیکه اشکال یا ابهامی به نظر وی رسید جهت برطرف کردن به شرکت مکانیک خاک اعلام کند. بنابراین بهتر است تصفیه حساب با شرکت مکانیک خاک را به کنترل کیفیت آن توسط مهندس محاسب، مأمورین کنترل شهرداری و یا متخصصین دیگر موکول کنید.

– باید توجه شود گاه قسمت‌های ضعیفی در خاک وجود دارند که با حفر گمانه‌ها به خوبی وجود آنها مشخص نمی‌شود. تغییرات ضخامت خاک دستی و یا نهرها و مسیل‌های پر شده از این دسته هستند. در این گونه موارد بررسی عکس‌های هوایی قدیمی که پستی و بلندی‌ها یا مسیل‌های قدیمی را نشان می‌دهند می‌تواند در شناسایی قسمت‌های ضعیف مؤثر باشد. همچنین نظارت یا کنترل یک زمین‌شناس یا متخصص خاک بعد از عملیات گود‌برداری و ترجیحاً در زمان گودبرداری برای تشخیص این نقاط ضعف مؤثر خواهد بود.

ضوابط و دستورالعمل‌هاي گودبرداري :

تخريب و گودبرداري يك ساختمان فرسوده براي ساخت مجدد از مراحلي است كه در بافت فرسوده انجام مي‌شود.
در اينجا، ضوابط و دستورالعمل‌هاي گودبرداري به عنوان بخشي از مقررات ملي ساختمان ذكر شده است:
عمليات خاكي
1 – عمليات خاكي شامل مراحل خاكبرداري، خاكريزي، تسطيح زمين، گودبرداري، پي‌كني ساختمان‌ها، حفر شيارها، كانال‌ها و مجاري آب و فاضلاب و حفر چاه‌هاي آب و فاضلاب با وسايل دستي يا ماشين‌آلات است.
قبل از اينكه عمليات خاكي شروع شود اقدامات زير بايد انجام شود:
الف: زمين موردنظر از لحاظ استحكام و جنس خاك به طور دقيق مورد بررسي قرار گيرد.
ب: موقعيت تاسيسات زيرزميني از قبيل كانال‌هاي فاضلاب، قنوات قديمي، لوله‌كشي آب و گاز، كابل‌هاي برق، تلفن و غيره كه ممكن است در حين عمليات گودبرداري و خاكبرداري موجب بروز خطر و حادثه يا خود دچار خسارت شوند، بررسي و شناسايي شوند و با همكاري سازمان‌هاي ذي‌ربط،‌ نسبت به تغيير مسير دائم يا موقت و همچنين در صورت قطع جريان آنها اقدام شود.
ج: در صورتي كه تغيير مسير يا قطع جريان برخي از تاسيسات مندرج در بند ب امكان‌پذير نباشد، بايد با همكاري سازمان‌هاي مربوطه و به طرق مقتضي نسبت به حفاظت آنها اقدام شود.
د: چنانچه محل گودبرداري در نزديكي يا مجاورت يكي از ايستگاه‌هاي خدمات عمومي از قبيل آتش‌نشاني، اورژانس و غيره و يا در مسير اتومبيل‌هاي مربوطه باشد، بايد از قبل مراتب به اطلاع مسوولان ذي‌ربط رسانده شود تا در سرويس‌رساني عمومي وقفه‌اي ايجاد نشود.
ه: كليه اشياي زايد از قبيل تخته‌سنگ، ضايعات ساختماني يا بقاياي درخت كه ممكن است مانع انجام كار شده يا موجب بروز حادثه شود، از زمين موردنظر خارج شوند.
3 – تمام كارگراني كه در عمليات خاكي مشغول به كار مي‌شوند بايد تجربه كافي داشته باشند و اشخاص ذي‌صلاح بر كار آنان نظارت كنند. همچنين ساير افراد از جمله رانندگان و اپراتورهاي ماشين‌آلات و تجهيزات مربوطه، بايد از اشخاص ذي‌صلاح باشند.
4 – در صورتي كه در عمليات خاكي از دستگاه‌هاي برقي مانند الكتروموتور براي هوادهي، تخليه آب و نظاير آن استفاده شود، بايد با رعايت مفاد به كار گرفته شده در اين ضوابط نسبت به تجهيز وسايل حفاظتي مناسب اقدام كنند.
5 – چنانچه محل موردنظر براي عمليات خاكي نظير حفر چاه در معابر عمومي يا محل‌هايي كه احتمال رفت‌و‌آمد افراد متفرقه وجود داشته باشد، بايد با اقدامات احتياطي از قبيل محصور كردن محوطه حفاري، نصب علائم هشداردهنده و وسايل كنترل مسير، از ورود افراد به نزديكي منطقه حفاري جلوگيري شود.
حفر طبقات زيرزمين و پي‌كني ساختمان‌ها
1 – در صورتي كه در عمليات گودبرداري و خاك‌برداري احتمال خطري براي پايداري ديوارها و ساختمان‌هاي مجاور وجود داشته باشد، بايد از طريق نصب شمع، سپر و مهارهاي مناسب، رعايت فاصله مناسب و ايمن براي گودبرداري و در صورت لزوم با اجراي سازه‌هاي نگهبان قبل از شروع عمليات، ايمني و پايداري آنها تامين شود.
2 – در خاكبرداري‌هاي با عمق بيش از 120سانتيمتر كه احتمال ريزش يا لغزش ديوارها وجود دارد، بايد با نصب شمع، سپر و مهارهاي محكم و مناسب براي حفاظت ديوارها اقدام شود، مگر آنكه شيب ديواره از زاويه شيب طبيعي خاك كمتر باشد.
3 – در مواردي كه عمليات گودبرداري در مجاورت بزرگراه‌ها، خطوط راه‌آهن و مراكز يا تاسيسات داراي ارتعاش انجام مي‌شود، بايد براي جلوگيري از لغزش يا ريزش ديواره‌ها اقدامات لازم صورت گيرد.
4 – در موارد زير بايد ديواره‌هاي محل گودبرداري به طور دقيق مورد بررسي و بازديد قرار گرفته و در نقاطي كه خطر ريزش يا لغزش ديواره‌ها ايجاد شده، وجود مهارها و وسايل ايمني لازم از قبيل شمع، سپر و غيره نصب و با مهارهاي موجود تقويت شوند:
الف: بعد از بارندگي‌هاي شديد
ب: بعد از وقوع توفان‌هاي شديد، سيل و زلزله
ج: بعد از يخبندان‌هاي شديد
د: بعد از هر گونه عمليات انفجاري
ه: بعد از ريزش‌هاي ناگهاني
و: بعد از وارد آمدن صدمات اساسي به مهار‌ها
ز: بعد از هر گونه ايجاد وقفه در فعاليت‌ ساختماني
5 – براي جلوگيري از بروز خطرهايي نظير پرتاب سنگ، سقوط افراد، حيوانات، مصالح ساختماني و ماشين‌آلات و سرازير شدن آب به داخل گود و نيز برخورد افراد و وسايط نقليه با كارگران و وسايل و ماشين‌آلات حفاري و خاك‌برداري، بايد اطراف محل حفاري و خاك‌برداري با رعايت ضوابط و دستور‌العمل‌ گودبرداري به نحو مناسب حصاركشي و محافظت شود. در مجاورت معابر و فضاهاي عمومي، محل حفاري و خاك‌برداري بايد با علائم هشداردهنده كه در شب و روز قابل رويت باشد، مجهز شود.
در گودبرداري‌هايي كه عمليات اجرايي به علت محدوديت ابعاد آن با مشكل نور و تهويه مواجه مي‌شود، لازم است نسبت به تامين وسايل روشنايي و تهويه اقدام لازم به عمل آيد.
7 – خاك و مصالح حاصل از گودبرداري نبايد به فاصله كمتر از نيم متر از لبه گود ريخته شود. همچنين اين مصالح نبايد در پياده‌روها و معابر عمومي به نحوي انباشته شود كه مانع عبور و مرور شده يا به بروز حادثه منجر شود.
8 – قبل از استقرار ماشين‌آلات و وسايل مكانيكي از قبيل، جرثقيل، بيل مكانيكي، لودر، كاميون و غيره يا انباشتن خاك‌هاي حاصل از گودبرداري يا مصالح ساختماني در مجاورت گود، ضمن رعايت فاصله مناسب از لبه گود، نسبت به تامين پايداري ديواره‌هاي گود نيز بايد اقدام شود.
9 – در گودهايي كه عمق آنها بيش از يك متر است، نبايد كارگر به تنهايي در محل به كار گمارده شود.
10 – در محل گودبرداري‌هاي عميق و وسيع، بايد يك نفر نگهبان عهده‌دار مسووليت نظارت بر ورود و خروج كاميون‌ها و ماشين‌آلات سنگين باشد و نيز براي آگاهي كارگران و ساير افراد، علائم هشداردهنده در معبر و محل ورود و خروج كاميون‌ها و ماشين‌آلات مذكور نصب شود.

غيره يا انباشتن خاك‌هاي حاصل از گودبرداري يا مصالح ساختماني در مجاورت گود، ضمن رعايت فاصله مناسب از لبه گود، نسبت به تامين پايداري ديواره‌هاي گود نيز بايد اقدام شود.
9 – در گودهايي كه عمق آنها بيش از يك متر است، نبايد كارگر به تنهايي در محل به كار گمارده شود.
10 – در محل گودبرداري‌هاي عميق و وسيع، بايد يك نفر نگهبان عهده‌دار مسووليت نظارت بر ورود و خروج كاميون‌ها و ماشين‌آلات سنگين باشد و نيز براي آگاهي كارگران و ساير افراد، علائم هشداردهنده در معبر و محل ورود و خروج كاميون‌ها و ماشين‌آلات مذكور نصب شود.

گودبرداری را می توان از حیث احتمال بروز حادثه از حساس ترین مراحل اجرای ساختمان دانست.

سه عامل مهم که در ارزیابی میزان خطر گودبرداری موثر هستند عبارتند از:

جنس خاک

وجود یا عدم وجود سربار

عمق گودبراری

تمهیداتی که قبل از گودبرداری باید اندیشیده شود:

رفع نشتی انشعابات آب به داخل سایت پروژه

• استعلام از اداره آب و فاضلاب به منظور آگاهی از وچود احتمالی چاه یا قنات قدیمی
• پر کردن چاههای موجود در زمین پروژه با استفاده از مصالح مناسب و فشرده سازی آن.

• در صورت تخریب بنای قدیمی، فقط آوار حاصل از آن تا رسیدن به تراز صفر به طور کامل برداشته شود.
• در صورت طراحی سازه نگهبان خرپایی برای پروژه، چاهک ها برای اجرای المان عمودی در محلهایی که در نقشه مشخص شده حفر شود. چرا که بعد از گود برداری ممکن است به دلیل از بین رفتن تراکم خاک حفر چاهک ها با ریزش و ایجاد خطر برای کارگر حفار همراه شود.

نکته مهم: ممکن است ملک مجاور شرایط بسیار نامناسبی داشته باشد و برای ایستایی خود در طولزمان به بنای فعلی تکیه داده باشد. در این صورت برای حفظ پایدرای آن ، المان عمودی سازه نگهبان بایدقبل از تخریب و بلند تر از حالت معمول اجرا شود. و بین المان ها مهار بندی مناسب صورت گیرد.

تمهیداتی که مرحله گودبرداری باید اندیشیده شود:

• نگهداشتن شانه خاکی: در گودبرداری های با عمق متوسط هیچ گاه گود برداری نباید از بیخدیوارهمسایه به صورت یکجا صورت گیرد و حتماً با رعایت فاصله ی حداقل ۱٫۵ متری از دیوارهمسایه به صورت شیب دار انجام شود.

نکته مهم در حفظ پایداری شانه خاکی این است که از ورود هوا و رطوبت به داخل آن جلوگیری شود.هوا تخلخل خاک را بالا می برد وموجب سستی آن می شود. برای جلوگیری از ورود هوا، بهترین کار اجرای ملات پاشی روی شانه خاکی است. رطوبت بخصوص در خاک های رسی از بین رقتن استحکام آن می شود. برای جلوگیری از ورود رطوبت علاوه بر قطع انشعابات در هنگام بارندگی با استفاده از نایلون روی شانه خاکی پوشانده شود.

• تکمیل یا اجرای سازه نگهبان:

سازه نگهبان با ارزیابی موقعیت زمین ،عمق گودبرداری و نوع خاک توسط محاسب انتخاب و طراحی می شود:

1. سازه نگهبان خرپایی: معمولا برای گودهای تا ۱۰ متر بهترین انتخاب است.

نکات مهم در اجرای سازه نگهبان خاکبرداری و تکمیل المان ها به صورت مرحله ای و پر کردن پشت سازهنگهبان با مصالح مناسب و اتصال کامل آن به سازه مجاور است.

۲.سازه نگهبان متقابل(دو طرفه):

برای زمین های با عرض کم و طول زیاد که گودهای نیمه عمیق در آن اجرا می شود گزینه مناسبی است.زیرا المان های سازه خرپایی در همچین پروژه ای دست و پا گیر بوده وادامه عملیات به خصوص اجرایفونداسیون را با مشکل مواجه می سازد.اجرای مرحله ای گود برداری نیز در این شیوه باید رعایت شود.

1. نیلینگ: برای پروژه های بزرگ با عمق زیاد گزینه مناسب است. البته در صورتی که خاک محل پروژه نامناسب باشد یا چسبندگی نداشته باشد می بایست از روش های جانبی برای تثبیت خاک مثل اجرای شمع در دیواره گود و تزریق بتن بهره برد.

از نکات مهم در اجرای نیلینگ اجرای زهکشی و خارج نمودن آب های سطحی و زیر زمینی از سایت پروژه است.

1. در صورت عدم وجود سربار در گودبرداری های با عمق متوسط در صورتی که خاک استحکام کافی داشته باشد با صلاحدید ناظر و سازمان نظام مهندسی می توان به شانه خاکی و اجرای پله ای گودبرداری به عنوان سازه نگهبان اکتفا نمود.

سرعت اجرا در این مرحله بسیار مهم است . تمام تلاشتان را انجام دهید تا به سرعت از این مرحله عبورکنید. با اجرای فونداسیون ، ستون ها، اسکلت و سقف های اول تقریبا تمام خطرات گودبردرای رفعخواهد شد. با توجه به وجود مشکلات اجرایی و اهمال کاری همیشگی مالکین و سازندگان در هزینهکردن برای ایمنی این به عهده مهندس است که باید با تجربه خود تصمیم بگیرد اقدامات پس از گودبرداری برای آماده سازی گود :

پس از رسیدن به تراز کف گودبرداری در صورتی که خاک تراکم مناسب تداشته باشد باید با استفاده از غلتک آن را تا حد مناسب متراکم نمود.

در پروژه های بزرگ باید تمهیدات لازم برای زهکشی زیر فونداسیون اندیشیده شود. بنابراین در گودبرداریباید ضخامت مربوط به لایه زهکشی نیز لحاظ نمود.

اقدامات پس از اجرای اسکلت و سقف های اول:

در صورت نگه داشتن شانه خاکی در این مرحله دهانه های مقابل هم به صورت یکی در میان خاک برداری انجام شود.و بلافاصله بعد از فونداسیون مربوطه تکمیل و بتن ریزی گردد و در خرحله بعد دیوار کشی با آجر فشاری به صورت ۲۰ سانتی انجام شود. با اجرای هر سقف یک الی چند زوج دهانه خاک برداری شود و مراحل تکمیل فونداسیون و دیوارکشی به ترتیب انجام شود.

مطمئناً نظارت یا اجرای صحیح گود نیاز به تجربه و مهارت بالا دارد و هرگز نمی توان به تنهایی به اطلاعاتی که در این مقاله یا سایر نوشته ها به نگارش در آمده است بسنده نمود. به عنوان کسی که چندین سال در پروژه های مختلف حضور داشته ام این نکات را به یادگار داشته باشید:

هر گودبرداری یک تجربه جدید است .

خاک عنصری غیر قابل پیش بینی است. پس هیچ گاه از روی ظاهرخاک تصمیم قاطع نگیرید و به نتایجآزمایش خاک توجه کنید.

عملیات با وجود نواقص موجود متوقف شود یا ادامه پیدا کند. این تصمیمی است که ناظر باید با توجه به شرایط بگیرد.

پر کردن چاه های قدیمی در صورت وجود با مصالح مناسب.

این کار رو قبل از عملیات تخریب یا گودبرداری بهتره انجام داد. عدم توجه به این موضوع می تواند باعث نشست ساختمان در مراحل بعدی اجرا دراثر وزن سازه و وارد آمدن خسارت به ساختمان بشه.

ساختمانی رو دیدم که نمای اون بر اثرهمین نشست ترک سرتاسری برداشته بود. بعضی از چاه ها مخفی هستند. باید با دقت نظر خاصی علائم وجود آنها یا پرسش از ساکنین ساختمان قدیمی بعضی از چاه ها در مرز دیواره گود هستند یا دهانه آنها ممکن است کمی پایین تر از کف گود برداری ما باشد.

۲–تطابق ابعاد برو کف زمین با پروانه ساختمانی و نقشه های مصوب

برای خودم پیش آمده که یک پروژه ای رو نظارت داشتم گودبرداری اش زیاد بود تقریبا ۱۰ متر بود. و گود برداری و فونداسیون هم مرحله ای اجرا شده بود. کسی هم به من نگفته بود که ممکنه همچین مشکلی بوجود بیاد بعد از اجرای سقف اول و دوم تونستم متر کشی کنم متوجه شدم که زمینی که در پروانه ساختمانی مربع مستطیل فرض شده در واقع ذوزنقه است و نقشه طراح هم بر همان اساس بود اما درعمل ضلع شمالی ملک تقریباً ۱متر و ۲۰ سانتی متر کمتر بود که باعث شده بود دهانه یکی از پارکینگ ها کمتر میزان لازم بشه و ۲ تا پارکینگ حذف شده بود(در دو طبقه) .خدا رو شکر آن ساختمان پارکینگ مازاد داشت و به خیر گذشت. چرا که وجود این مغایرت باید قبل از اجرا کشف و به شهرداری گزارش می شد و عملیات تا رفع مغایرت متوقف می شد. درصورتی که ساختمان با وضع موجود با کسری پارکینگ مواجه می شد ملک مشمول تغییر نقشه اجباری یا جریمه می شد و اگر مالک به این خاطر شاکی می شد در درجه اول مامور بازدید که بر و کف را برداشته مقصر می شد و بعد از آن مجری که وضع موجود را با نقشه مطابقت نداده و بعد از آن ناظر نیز تا حدی مقصر شناخته می شد.

۳- رعایت سطح اشغال در پی کنی علی الخصوص در مجاورت معبر ( رعایت عرض معبر مقدم بر ابعاد ملک است.)

قبل از بتن ریزی فونداسیون حتما باید چک شود که ریشه ستون ها در اسکلت بتنی، یا صفحه ستون در اسکلت فلزی، مطابق نقشه باشد. باید دقت شود که ریشه ستون ها یا صفحه ستون ها در مجاورت معبر طوری اجرا شود که بعد از اجرای ستون ها با احتساب ضخامت مورد نیاز برای نما کاری (معمولا ۵تا ۷ سانتی متر) بّرِ تمام شده ساختمان، هم باد با ساختمان های مجاور باشد و عرض گذر حفظ شده باشد. معمولا این مسئله در نقشه های پروژه های معمولی در نظر گرفته نمی شود و باید موقع اجرا آن را مد نظر قرار داد.

ملکی را سراغ دارم که مالک آن به دلیل عدم آگاهی و رعایت این مساله پس از اجرای ستون های سقف اول مجبور به تخریب آنها از سوی شهرداری شد. در اینگونه موارد ناظر پس از مشاهده، وظیفه دارد مراتب را بلافاصله گزارش نماید تا علاوه بر اقدام مقتضی از سوی شهرداری از وارد آمدن خسارت بیشتر و مقصر شناخته شدن او جلوگیری به عمل آید.

۴- رعایت درز انقطاع و سطح اشغال در ستون ها.

در اجرای فونداسیون درز انقطاع و سطح اشغال از سمت حیاط را می توان رعایت نکرد.

یعنی از مجاورین فونداسیون را لب به لب اجرا کرد و از سمت حیاط نیمی از عرض فونداسیون را در محدوده حیاط اجرا نمود. اما باید توجه داشت که در اجرای ریشه ستون ها یا صفحه ستون باید به رعایت این مسائل دقت کافی داشت.

۵- تخمین درست میزان گود برداری

گودبرداری بیش از میزان نیاز علاوه بر تحمیل هزینه بیشتر در خاک برداری و حمل آن می شود در مراحل بعدی اجرا می تواند موجب سبب به بار آمدن مشکلات و هزینه های اضافی شود.

مهم ترین مشکلاتی که عدم توجه به این مساله ممکن است بوجود آورد عبارتند از:

بیشتر شدن ارتفاع سقف زیرزمین از حد مجاز که نیاز به خاک ریزی مجدد یا اجرای سقف کاذب را ایجاد می کند که هزینه اضافی است. به هم خوردن شیب شمشیری راه پله و نامنظم شدن تعداد یا ارتفاع پله ها که نمود ظاهری بدی دارد.

امکان سرگیر شدن تیر ها : تیر سرگیر به تیری گفته می شود که حداقل ارتفاع از زیر آن تا کف تمام شده برای عبور انسان و ماشین مطابق آیین نامه به ترتیب ۲٫۰۵ متر و ۱٫۸۰ متر باشد.

افزایش شیب رمپ بیش از حد مجاز: حداکثر شیب رمپ مجاز مطابق آیین نامه ۱۵% می باشد که در موارد خاص با موافقت شورای معماری شهرداری منطقه می تواند تا ۱۸% افزایش یابد.

دو مورد اخیر از آن جهت اهمیت دارد که در صورت عدم رعایت، جبران آن هزینه های اضافی در بر دارد و حتی گاهی امکان جبران آن نیست که در این صورت یک فاجعه محسوب می شود. زیرا باعث حذف کلیه پارکینگ ها در آن طبقه می گردد. ( درصورتی که تیر سرگیر یا رمپ با شیب زیاد در ورودی پارکینگ باشد. ) حتی گاهی ممکن است در نقشه های طراحی سرگیر بودن تیر ها یا شیب رمپ ها درست محاسبه نشده که مجری باید با بررسی نقشه ها در صورت وجود آن نقشه ها را برای اصلاح به طراح ارجاء دهد. البته این کار ساده ای نیست و نیاز به تجربه و مهارت و قدرت تجسم زیادی دارد. نکته ای که وجود دارد این است که معمولا تکمیل رمپ ها و ورودی های پارکینگ در مراحل انتهایی اجرای ساختمان صورت می پذیرد و در آن مراحل از وجود این مشکلات آگاه می شوند که عملا در آن مرحله کار خاصی جهت رفع آن نمی توان کرد یا اینکه رفع آن هزینه های گزافی به سرمایه گذار یا مالک تحمیل خواهد نمود.

اگر گود برداری از میزان لازم کمتر باشد نیز ممکن است مشکلاتی در بر داشته باشد. مهم ترین آن ها عبارتند از:

ایجاد اختلاف تراز قابل توجه بین طبقه همکف و تراز زمین(معبر)

ممکن است این اختلاف تراز نیاز به اجرای پله برای ورودی واحد ایجاد کند که در صورت عدم پیش بینی آن در نقشه در ساختمان های جنوبی پله باید از گذر احداث شود که این کار خلاف ضوابط شهرداری است. حتی در مواردی که این اختلاف تراز زیاد باشد (۹۰ سانتی متر) نیاز به جک معلول نیز است.

بیشتر شدن ارتفاع تمام شده ساختمان از مقداری که در نقشه محاسباتی و میزانی که شهرداری با توجه به تعداد طبقات محدود نموده است.

این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که ارتفاع نقش کلیدی در محاسبه دوره تناوب سازه و مقدار بار زلزله دارد و افزایش ارتفاع موجب تغییر در مقدار آن می شود. همچنین اگر افزایش ارتفاع باعث شود ارتفاع آن از ۱۸ متر بیشتر شود نیاز به تحلیل دینامیکی برای محاسبه بار زلزله است.

با دقت در این نکات و نکات فنی مربوط به این مرحله از اجرای سازه و همچنین مشورت گرفتن از افراد ذی صلاح خبره می توان این مرحله را به بهترین شکل پشت سر گذاشت. پیشنهاد می کنم چک لیستی  نکات فنی مهم در این مرحله تهیه نمایید و هنگام اجرا بر اساس آن پیش بروید تا هیچ کدام از موارد را فراموش نکنید.

یکی از مسائل مهم در ساخت و سازه‌های شهری، ایجاد پایداری‌ مناسب در هنگام تخریب،گودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان است. عدم رعایت مسائل فنی و ایمنی درتخریب، گودبرداری و ساخت سازه‌های نگهبان باعث تخریب برخی ساختمان‌های مجاور گودبرداری در ساخت و ساز‌های شهری شد‌ه‌است. یکی از متداول‌ترین انواع سازه‌های نگهبان، “دیوار‌های توکار” است. در این نوع سازه‌ی نگهبان نیروی فعال خاک به یک دیوار نازک منتقل می‌گردد و دیوار از طریق ستون‌هایی که در فواصل معینی در آن قرار دارد، نیرو‌ها را به مهاربند، دستک و پشت‌بند منتقل می‌کند. تکیه‌گاه مهاربند که در خاک قرار دارد به کمک نیروهای رانش مقاوم خاک، در برابر نیروهای مهاربند و در نتیجه نیروهای فعال خاک وارد بر دیواره‌ی مقابله می‌نماید. معمولاً دیوارها از جنس بتن مسلح، صفحه‌های فلزی یا الوارمی‌باشند. آنچه که دراین مقاله بدان می‌پردازیم، پیشنهاد برخی دستورالعمل‌های فنی و ایمنی لازم در اجرای دیوار‌های متداول بتنی با پشت بند‌های خرپایی است که برای حفاظت گود‌های ایجاد شده درمجاورت ساختمان‌های قدیمی‌فاقد عناصرمناسب مقاوم دربرابر نیرو‌های ثقلی و جانبی اجرا می‌گردد. دراین مقاله عناصری که باید در سازه‌ی نگهبان طرح شوند و همچنین مسائل ایمنی که لازم است در هنگام طراحی پیش‌بینی گردد و نیز دستورالعمل‌های قبل، در حین و بعد از گودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان، پیشنهاد و اشکالات عمده و مشترکی که عامل ایجاد تخریب ساختمان‌های مجاور گودبرداری بوده طرح و بررسی شده‌است.

واژه‌های کلیدی: ایمنی کارگاه، گودبرداری، تخریب، سازه‌های نگهبان، دیوار توکار، ساختمان مجاور، ساختمان‌های مصالح بنایی، ساختمان‌های فاقد شناژ.

  کلیات

برای پایدار نمودن دیواره‌ی گودبرداری‌ها در مناطق شهری از انواع عناصر ساختمانی که ازترکیب خاک و سنگ تشکیل یافته‌اند، دیوار‌ها و سیستم‌های نگهبان ساخته می‌شود که اصطلاحاً “سازه‌ی نگهبان” نامیده می‌شود. در تخریب، گودبرداری‌و اجرای سازه‌های نگهبان، یکی از مهمترین نکات لازم حفظ ایمنی کارگاه است. در آیین نامه‌ها و مقررات ملی ساختمان[1و2]، دستورالعمل‌های ایمنی به صورت مطلوب و شفاف جهت تخریب، گودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان نیامده و نیاز به تهیه و تدوین آیین نامه‌های مناسب برای این منظور بخوبی احساس می‌شود. به دلیل عدم تطابق شرایط شهرسازی و تکنولوژی ساخت کشور‌های دیگر با شرایط موجود در کشورمان، آیین نامه‌های ایمنی این کشور‌ها نیز، بخوبی نمی‌تواند دستورالعمل‌های ایمنی لازم را در اینگونه عملیات پوشش دهد.

 سازه‌های نگهبان مشتمل بر سه نوع هستند که “دیوار‌های نگهبان وزنی”، “دیوار‌های توکار” و “سازه‌های نگهبان ترکیبی” نامیده می‌شوند. در این مقاله دستورالعمل‌های پیشنهادی برای حفظ ایمنی کارگاه درتخریب، گودبرداری و اجرایی سازه‌های نگهبان با عناصر دیوار توکار و پشت بند خرپای فلزی طرح شده، که در بخش‌های بعد به آن می‌پردازیم.

 سازه‌های نگهبان با عناصر “دیوار توکار” و پشت بند خرپای فلزی

این سازه متشکل از یک دیوار بتن مسلح است که در فواصل مشخصی در درون آن یک ستون فلزی یا بتنی قراردارد و شبکه‌ی آرماتور‌های دیوار بتن مسلح به نحو مطلوبی در درون ستون‌های بتنی مهار و یا به ستون فلزی جوش شده ‌است. ستون‌ها در فواصل قائم مناسب بوسیله‌ی تیر‌های بتنی یا فلزی به‌هم متصل شد‌ه‌اند. دیوار به وسیله‌ی پشت بند خرپایی درداخل خاک مهارشده و نیرو‌های فعال خاک وارد برسازه‌ی نگهبان توسط نیروی رانش مقاوم خاک، تحمل می‌شود. پشت بند‌های خرپایی در فواصل قائم مناسب توسط عناصر افقی و ضربدری به یکدیگر متصل می‌گردند تا از حرکت جانبی یا کمانش صفحه‌ای آن‌ها جلوگیری به عمل آید.

( مسائل ایمنی مهم در طرح مرحله‌بندی گودبرداری )

برای خاکبرداری لازم است طرح مرحله‌بندی مناسب با در نظر گرفتن کلیه‌ی مسائل ایمنی کار تهیه و به مورد اجرا گذاشته شود. یک طرح خوب باید به صورتی باشد که ایمنی کارگاه در هیچ مرحله‌ای تهدید نگردد. مراحل اجرای یک سازه‌ی نگهبان و  برخی مسائل ایمنی مهم آن به صورت ذیل پیشنهاد می‌گردد.

مرحله‌ی 1- پرکردن کلیه‌ی چاههای فاضلاب مجاور گودبرداری درداخل ساختگاه با بتن مگر

مرحله‌ی 2- حفرچاههای اطراف زمین به منظور اجرای شمع: ایمنی کارگران در برابر ازسقوط اشیاء و افراد به داخل چاه، در برابرتخریب دیواره‌ی چاه درحین حفاری و بعد از آن، خصوصاً درمواقع افزایش رطوبت دیواره‌ی چاه و حفاری درتراز زیرآب زیرزمینی

مرحله‌ی 3- نصب ستون های پیش ساخته یا درجا دردرون چاه‌ها:  ایمنی حمل، جابجایی و نصب.

مرحله‌ی 4- بتن ریزی پی ستون دردرون چاه: مسائل ایمنی مرحله‌ی 2.

مرحله‌ی 5- پرکردن داخل چاهها برای ستونهای پیش ساخته: مسائل ایمنی مرحله‌ی 2.

مرحله‌ی 6- مقاوم سازی دیوار مرزی یا اجرای دیوار مناسب پشت ساختمان مجاور، در تراز زمین طبیعی (این دیوار جهت جلوگیری از دوران دیوار مجاور ساخته می‌شود و برروی تیرها یا شناژهای متصل به ستونها اجرا و به عنوان بخشی ازسازه‌ی نگهبان تلقی می‌گردد). ایمنی افراد در سقوط اجسام در موقع دیوارچینی.

مرحله‌ی 7- خاکبرداری بوسیله‌ی ماشین‌آلات تا فاصله‌ی توقف گودبرداری. ایمنی افراد در برابر خطر حفاری با شیب نامناسب دیواره، دربرابر خطر خاکبرداری محل چاهها ی موجود در ساختگاه، خطر سقوط افراد، اشیاء به داخل گود، خطر عدم رعایت فاصله‌ی توقف مناسب، خطر وجود چاه فاضلاب درفاصله‌ی توقف.

مرحله‌ی 8- پی کنی و اجرای تکیه‌گاه پشت‌بند در تراز کف گود برای ایجاد رانش مقاوم خاک: ایمنی کارگران در برابر خطر تخریب دیواره‌ی گود.

مرحله‌ی 9- نصب عضو مورب پشت بند: مسائل ایمنی مرحله‌ی 3.

مرحله‌ی 10 – خاکبرداری فاصله‌ی توقف به روش دستی تا عمق مطلوب (حدود 5/1 متر): ایمنی افراد در برابر خطر سقوط به داخل گود، خطر زه آب به داخل گود، خطر ناپایداری دیواره‌ی گود در اثر وجود چاه در فاصله‌ی توقف.

مرحله‌ی 11- نصب تیرهای افقی در تراز بالایی فاصله‌ی توقف و اجرای دیوار بتنی: مسائل ایمنی مرحله‌ی 3.

مرحله‌ی 12- آرماتوربندی، قالب بندی و بتن ریزی دیوار سازه‌ی نگهبان: مسائل ایمنی مرحله‌ی 3.

مرحله‌ی 13- اجرای عناصر مورب و افقی درون صفحه‌ای پشت‌بند: مسائل ایمنی مرحله‌ی 3.

مرحله‌ی 14- اجرای مراحل 10 تا 13تا زمان اتمام کامل گودبرداری و نصب عناصر سازه‌ی پشت‌بند و دیوار توکار.

مرحله‌ی 15- نصب عناصر کاهنده طول کمانش جانبی خرپا

مرحله‌ی 16- آرماتور‌بندی، قالب‌بندی و بتن‌ریزی فونداسیون و ایجاد اتصال آن با پشت‌بند خرپایی.

مرحله‌ی 17- اجرای اسکلت سازه و سقف طبقه اول

مرحله 18- بریدن خرپای سازه نگهبان و ایجاد اتصال لازم بین آن و سقف سازه

مرحله‌ی 19- مراقبت از مسائل تهدید کننده‌ی پایداری دیواره‌ و ساختمان مجاور در تمام طول مدت گودبرداری وبعد از آن.

مسائل ایمنی ساختگاه پروژه قبل از گودبرداری

قبل ازانجام گودبرداری باید موارد مختلفی را درساختگاه بررسی کرد که ‌این بررسی‌ها به شرح ذیل است:

. قبل از تخریب ساختمان ساختگاه پروژه چگونگی اتصال ساختمان‌های مجاور به ساختمان ساختگاه مورد بررسی قرارگرفته و دیوار‌های مشترک مرزی، مکان و نحوه‌ی ‌اتصال دیوار‌های مرزی به ‌هم، تیر‌ها یا سقف‌های مشترک دو ساختمان مجاور، وجود بازشو‌ها و نعل درگاه‌ها و لوله‌های دودکش یا داکت‌های تأسیساتی واقع دردیوار‌های مرزی، نوع مصالح آجر و ملات، فرسودگی، وجود ترک‌ها در دیوارساختمان مجاور، مورد شناسایی قرارگیرد.

 با ساخت سقف‌های ایمن با استفاده از داربست‌های فلزی که بر روی آن به کمک توری‌های مناسب پوشیده شده، قبل از تخریب ساختمان ساختگاه، ایمنی کافی را دربرابر سقوط احتمالی اجسام و مصالح برسقف، دیوار، حیاط و معابر مجاور ساختگاه ‌ایجاد نمود.

– قبل از انجام عملیات تخریب در ساختگاه پروژه، چاه‌های فاضلاب موجود درآن راشناسائی وآن‌ها رابا مواد مناسب پر نمود. چنانچه عمق این چاه‌ها بیش ازعمق گودبرداری ساختگاه باشد لازم است این چاه‌ها با مصالح بتن کم مایه یا بتن غوطه‌ای، حداقل تا 50 سانتی‌متر بالاتر از تراز کف گودبرداری پرگردد و سپس روی آن با مواد مناسب دیگر تا سطح زمین پر شود. محل این چاه‌ها باید درنقشه‌های نهایی سازه‌ی نگهبان ترسیم و به عنوان بخشی از شرایط مسأله در طراحی شرایط ایمنی گودبرداری لحاظ گردد.

– انتخاب روش تخریب باید با دقت انجام پذیرفته و عملیات تخریب ساختمان ساختگاه پروژه تحت نظارت مهندس ناظرانجام پذیرد. باید درانتخاب ابزارها و تجهیزات تخریب دقت لازم به عمل آید تا درهنگام تخریب برساختمان مجاور نیروهای دینامیکی و استاتیکی قائم یا جانبی وارد نگردد. خصوصاً لازم بذکراست دیوارهای هم مرز با ساختمان مجاور با روش‌ها و ابزار‌های بدون ضربه تخریب و برداشته شود.

– قبل ازانجام عملیات تخریب در ساختگاه ضرروی‌ است ‌انشعاب‌های تأسیسات مکانیکی و برقی موجود درآن با کسب مجوز از مراجع ذیربط و با نظارت کارشناس فنی مربوطه قطع گردد.

– عوامل فنی مسئول در پروژه خصوصاً مهندس مجری و مهندس ناظر نسبت به مراحل مختلف گودبرداری و چگونگی ساخت عناصر پیش ساخته و درجا کاملاً توجیه گردیده و هماهنگی لازم بین مهندسین مجری، ناظر و مهندس طراح برای مقابله با مسائل پیش بینی شده و پیش بینی نشده به عمل آید.

مسائل ایمنی ساختمان‌های مجاور قبل ازگودبرداری

قبل از انجام گودبرداری باید موارد ذیل با ایجاد هماهنگی لازم با مالکین یا ساکنین ساختمان‌های مجاور بررسی و انجام پذیرد.

– هشدار‌های کافی درخصوص خطرات ناشی ازتخریب به ساکنین ساختمان‌های مجاور داده شود و تمهیدات لازم درخصوص عدم سکونت درفواصل نزدیک مرزگودبرداری را بر‌ایشان فراهم نمود. حتی المقدور مکان دیگری را برای سکونت ساکنین ساختمان‌های مجاور پیش بینی و آنجا راخالی ازسکنه نمود. همچنین لوازم و وسایل ارزشمند و سنگین را تخلیه یا به قسمت‌های دیگرساختمان که فاصله‌ی کافی ازمرز گودبرداری دارد منتقل گردد.

-باکسب مجوز ازمراجع ذیربط تابلو‌های هشداردهنده‌ی لازم برای عدم عبور عابرین و عدم پارک یا عبور خودرو در اطراف محوطه‌ی گودبرداری را درمکان‌های مناسب نصب کرد. حصار کشی مناسب سبک وزن در اطراف دیواره‌ی گودبرداری در فواصل مناسب ایجاد شود و حتی‌المقدور دیوارهای سنگین اطراف گود را قبل از گودبرداری تخریب کرد.

– درساختمان‌های مجاور بررسی‌های لازم درخصوص احتمال نشست، ایجاد ترک، حرکت دیوار‌های مرزی تغییرشکل‌ها چارچوب در‌ها و پنجره‌ها و یا ریزش سقف به عمل آید و در صورت نیاز دیوار‌های جدید از سمت داخل ساختمان درکناردیوار مرزی، مقاوم‌سازی دیوار از طریق اجرای دیوار بتن مسلح و پلاستر سیمانی، اجرای دیوار پرکننده در بازشو‌های دیوار مرزی، بندکشی دیوار‌های مرزی و نصب شمع‌های مناسب بر زیرتیر‌های سقف درمکان‌های مناسب در داخل ساختمان مجاور به اجرا در آید.

– قبل ازانجام گودبرداری باید حتی‌المقدورکلیه‌ی چاه‌های فاضلاب واقع درساختمان‌های مجاور شناسایی گردد. چنانچه فاصله‌ی چاه‌های موجود از مرز گودبرداری کمترازعمق نهایی گودبرداری است و تراز آب چاه‌ها بالاتر از تراز نهایی کف گودبرداری است، نسبت به تخلیه‌ی چاه و جلوگیری از ریختن مجدد آب به درون آن‌ها اقدام نمود. چاه‌های فاضلاب واقع دراین فاصله باید با مصالح مناسب پر و در فاصله‌ی دورتر چاه‌های جدید حفر و مسیر لوله‌های فاضلاب منتهی به چاه‌های پر شده مسدود و سیستم جدید انتقال فاضلاب اجرا و فاضلاب به چاه‌های جدید منتقل شود.

– باغچه‌های ساختمان مجاور شناسایی و راهکار مناسب برای جلوگیری از آبیاری غرقابی آن‌ها پیدا گردد.

– کانال‌ها، جداول، آبرو‌ها و تأسیسات انتقال آب و فاضلاب کنارمعابر مجاور گودبرداری شناسایی و چنانچه احتمال زه آب به درون دیوار گودبرداری وجودداری، با ایجاد عایق مناسب آب‌بند گردند.

– مسیر عبورکلیه‌ی شریان‌های حیاتی ازقبیل خط گاز، آب، برق فشارقوی یا ضعیف، تلفن، فیبر نوری و اینترنت و… و مسیرعبور آن درمعابر مجاور گودبرداری با استعلام ازمراجع ذیربط، شناسایی و چنانچه‌ از مجاور مرز گودبرداری عبور می‌نمایند احتیاط‌های ایمنی مضاعفی را پیش‌بینی نمود.

– قبل ازهرگونه تخریب و گودبرداری، ساختمان‌های مجاور را دربرابر خطرات مالی و جانی و مسئولیت مدنی و شخص ثالث و. . . بیمه نمود.

  مسائل ایمنی کارگاه درحین گودبرداری

در هنگام گودبرداری باید موارد ایمنی ذیل به مورد اجرا در آید:

– تخریب وگودبرداری تحت نظارت مهندس ناظر یا دستگاه نظارت، توسط مهندس مجری ذیصلاح  صورت پذیرد.

– بطور روزانه آمارکارگران کارگاه به صورت دقیق با کلیه‌ی مشخصات سجلی، آدرس و تلفن تماس دردفاتر مخصوص ثبت گردد.

– درهمه‌ی حال شخصی جهت بررسی وضعیت ایمنی موجود و مراقبت دائم از دیواره‌ی گودبرداری و اعلام هشدار به کارگران جهت فرار از خطر، پناه گرفتن و یا هرگونه عکس‌العمل مورد نیاز گمارده شود. حتی المقدور درکارگا‌ه سیستم آژیر مناسبی جهت اعلام خطر و هشدار به کارگران و ساکنین ساختمان‌های مجاور نصب گردد.

– گودبرداری به صورت مرحله‌ای به شکلی که درنقشه‌های اجرایی آمده با استفاد‌ه از ماشین‌آلات یا روش دستی انجام پذیرد. هیچگاه خاک‌های محل گودبرداری به یکباره و با استفاد‌ه از ماشین‌آلات برداشته نشود. جهت گودبرداری می‌توان طبق شکل(1) ابتدا قسمتی از خاک تا فاصله‌ی توقف مناسب به وسیله‌ی ماشین‌آلات و سپس خاک‌های فاصله‌ی توقف گودبرداری به روش دستی برداشته شود. دراینگونه موارد قبل از گودبرداری با ماشین آلات چاه‌ها یا گودال‌های احتمالی یا خاک دست‌ریز موجود در ناحیه‌ی توقف گودبرداری باید به خوبی شناسایی و به وسیله‌ی بتن مگر پر شود. وجود چاه فاضلاب درفاصله‌ی توقف گودبرای یکی از عوامل فوق العاده خطرناک درریزش دیواره‌ی گود و آسیب رساندن به ساختمان مجاور می‌باشد. عرض فاصله‌ی توقف و شیب دیواره‌ی آن به عوامل متعددی از قبیل نوع خاک ساختگاه، عمق‌گودبرداری، سطح آب زیرزمینی، نوع و تعداد طبقات ساختمان مجاور و وضعیت دیوار مرزی و وجود یا عدم وجود شناژ‌های افقی و قائم در آن و مدت زمان عملیات گودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان بستگی دارد. درهرحال فاصله‌ی توقف گودبرداری نباید کمتراز یک سوم عمق گودبرداری و شیب دیواره‌ی آن نباید بیشتر از چهار به یک اختیار گردد.

– درحین گودبرداری باید روش‌های مرحله‌ای طراحی شده عیناً اجرا گردد درهیچ مرحله‌ای ازگودبرداری و اجرای سازه‌ی نگهبان نباید دیواره‌ی گودبرداری برای مدت زمان طولانی ر‌ها گردد و سرعت پی‌درپی مراحل انجام کار باید حفظ گردد.

– درهنگام گودبرداری و نصب سازه و پس از آن باید بطور مداوم ساختمان‌های مجاور و معابر اطراف مورد بازرسی قرارگیرد. ایجاد ترک یا افزایش ابعاد آن در دیواره، سقف و کف ساختمان‌های مجاور و معابر اطراف و تحت فشار قرارگرفتن یا ر‌هایی از پیش‌فشار‌های درب‌‌ها و چهارچوب‌ها، شکستن یا ترک برداشتن شیشه‌ها، نشست یا تورم خاک، موزاییک یا کف‌پوش روی زمین، دیوار یا سقف، ایجاد صدا‌های شکستگی عناصر سازه‌ای و غیرساز‌ه‌ای ساختمان مجاور گودبرداری ممکن است به دلیل حرکت زمین باشد. درچنین مواردی باید مسأله به فوریت مورد بررسی قرارگیرد. ضعف عناصری از سازه‌ی نگهبان که می‌تواند در بروز این مسأله مؤثر باشد را شناسایی و نسبت به تقویت سازه‌ی نگهبان ازطریق تقویت آن عناصر یا اضافه نمودن عناصرجدید اقدام نمود.

– چنانچه رنگ خاک بخشی از دیواره‌ی گودبرداری تیره‌تراز رنگ بقیه‌ی خاک ساختگاه باشد، می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود حفره‌ها یا چاه‌های فاضلاب درحوالی مرز گودبرداری باشد و احتمال ایجاد عدم پایداری درآن نواحی بیشتر خواهد بود. لذا بسته به نوع پدیده‌ی مشاهده شده باید راهکار‌های پایدارسازی تکمیلی برای آن ناحیه درنظر گرفت.

– چنانچه درطول مدت زمان گودبرداری یا پس از آن درصد رطوبت قسمتی از دیواره‌ی گود افزایش یابد یا آب از بخشی از دیوار به داخل گود زه نماید، نشان دهنده‌ی وجود منبعی است که عامل ایجاد این رطوبت بوده است. احتمالاً وجود چاه‌های جذبی، نشت آب از شبکه‌ی آب یا فاضلاب، وجود باغچه‌های درحال آبیاری، یا عبور آب‌های زیرزمینی از میان لایه‌های درشت‌دانه بوده به نحوی به منبع آب مرتبط است. دراین صورت احتمال کاهش پایداری دیواره‌ی گود زیاد است و باید راهکار‌های مناسب درحذف منبع ایجاد رطوبت به کاررود و افزایش فوری ظرفیت سازه‌ی نگهبان بطور موضعی درهمان ناحیه در دستورکار قرارگیرد.

– چنانچه درهنگام نصب سازه‌ی نگهبان یا پس از آن یکی ازعناصر سازه‌ای مانند یک دیوار، مهارت پشت بند، تیر، ستون، شالوده‌ی ستون‌ها یا شالوده‌ی تأمین کننده‌ی نیرو‌های فشارمقاوم و یا عناصرافقی کاهش دهندة طول کمانش جانبی پشت بند‌ها به حالت حدی، کمانش یا گسیختگی خود برسد، نشان دهند‌ه‌ی اعمال نیرو‌های بیش از ظرفیت سازه‌ی نگهبان است، دراین موارد باید سریعاً مسأله را بررسی و تقویت سازه‌ی نگهبان به مورد اجرا قرارگیرد.

– هنگامیکه گودبرداری و ساخت سازه‌ی نگهبان در تراز زیرسطح آب زیرزمینی مدنظر است باید روش‌های گودبرداری و ساخت سازه‌ی نگهبان را متناسب با وضعیت و با درنظرگرفتن روش‌های زهکشی و پایین انداختن تراز آب، شمع کوبی، سپرکوبی و. . . اقدام نمود. حتی‌المقدور باید از روش‌های اجرای دیواردرجا درچنین مواردی صرف نظر نمود. دراینگونه موارد سریعاً افراد ساکن درساختمان‌ها باید ساختمان را تخلیه و دراولین فرصت با درنظرگرفتن کلیه‌ی جوانب احتیاط لوازم ارزشمند و اثاثیه‌ی سنگین از نقاط نزدیک به مرزگودبرداری دور گردد.

– از استقرار اتاقک، کانکس، محل سکونت یا استراحت نگهبان یا کارگران ویا انبار مصالح در مجاور گودبرداری اجتناب و برای این موارد مکانی که دارای فاصله‌ی مناسب از مرز گودبرداری است، در نظر گرفته شود.

– سیستم روشنایی کامل برای مکان گودبرداری ساختگاه تأمین شود و در شب کلیه‌ی قسمتهای کارگاه با نور کافی روشن گردد، به نحوی که خرابی احتمالی هر قسمت از سازه‌ی نگهبان یا دیواره‌ی گودبرداری را بتوان از بیرون گود، بخوبی مشاهده نمود.

– یک خودرو مجهز به لوازم کمک‌های اولیه در محل پروژه آماده باشد تا بتوان در صورت بروز صانحه نسبت به مداوای مصدومین یا انتقال آنان به مراکز درمانی اقدام نمود.

– حتی‌الامکان در زمان شب‌ و هنگام بارندگی از خاکبرداری در مجاور مرز گودبرداری خودداری گردد. در صورتی که خاکبرداری در چنین مواردی الزام است، خاکبرداری در حضور و نظارت مهندس ناظر انجام گیرد.

– عملیات جوشکاری، ساخت و نصب سازه‌ی نگهبان توسط کارگران دارای مهارت فنی مناسب انجام پذیرد. همواره حتی پس از اتمام اجرای سازه‌ی نگهبان، تعدادی کارگر دارای مهارت فنی آماده‌ی کار  و مجهز به کلیه تجهیزات مورد نیاز جهت نصب یا تقویت عناصر سازه‌ی نگهبان در دسترس باشند.

– در مواقع بارندگی چنانچه بخشی از دیواره‌ی گود در معرض بارندگی قرار داشته و دیوار توکار سازه‌ی نگهبان در آن قسمت تکمیل نشده باشد، ضروری‌است با پوشش آب‌بند پلاستیکی مناسب تا کف گود تا قسمتی که از نفوذ آب به دیوار و پای آن جلوگیری نماید، پوشانده شود.